Ambulante interventies bij jongeren vanaf 12 jaar

Multisysteemtherapie

Er is relatief veel onderzoek gedaan naar multisysteemtherapie (MST). Het algehele beeld dat daaruit voortkomt is dat MST positieve effecten laat zien (Curtis, Ronan & Borduin, 2004; Littell, Campbell, Green & Toews, 2009; Van der Stouwe, Asscher, Stams, Deković & Van der Laan, 2014). Die positieve effecten hebben betrekking op het verbeteren van opvoedvaardigheden en het verminderen van ernstige gedragsproblemen, recidive, uithuisplaatsing, gezinsproblematiek, middelenmisbruik en omgang met verkeerde vrienden. Deze effecten lijken op de lange termijn stand te houden. 

Eén overzichtsstudie constateerde dat MST vooral effectief is voor jongeren onder de 15 jaar die bij aanvang ernstige problemen hebben (Van der Stouwe et al., 2014). Een Nederlandse studie zag ook positieve effecten van MST, maar constateerde dat die juist hetzelfde waren voor jongeren van verschillende leeftijden (Asscher et al., 2013). De invloed van leeftijd op de effectiviteit van MST blijft dus onduidelijk. 

Uit één studie kwamen aanwijzingen dat het goed is om bij meisjes die MST krijgen aandacht te besteden aan depressieve symptomen en het gevoel te falen (Asscher et al., 2013). Zie voor meer informatie: Multisysteem Therapie (MST).

Multidimensionele familietherapie

Oorspronkelijk werd multidimensionele familietherapie (MDFT) vooral ingezet bij jongeren die overmatig drugs gebruikten. Inmiddels wordt het breder toegepast. Een overzichtsstudie constateerde dat MDFT een effectieve interventie is voor jongeren die overmatig middelengebruik laten zien en daarnaast gedragsproblemen hebben (Van der Pol et al., 2017). Het effect van MDFT bleek groter naarmate de problematiek ernstiger was. Belangrijke bevindingen waren verder dat MDFT effectief is in verschillende settings – en even effectief is voor jongens als voor meisjes, voor jongeren met verschillende culturele achtergronden en ongeacht de sociaal-economische status van kinderen of jongeren (Van der Pol et al., 2017). Zie voor meer informatie Multidimensionele familietherapie (MDFT).

Cognitief-gedragstherapeutische interventies

Onderzoek laat zien dat cognitief-gedragstherapeutische interventies (CGT) gemiddeld genomen positieve effecten hebben op gedragsproblemen (zie onder andere Battagliese et al., 2015; Litschge, Vaughn & McCrea, 2010; McCart et al., 2006). Over de grootte van het effect verschillen onderzoekers van mening: volgens sommige onderzoeken werkt cognitieve gedragstherapie heel erg goed, volgens andere maar een beetje.

De beste resultaten voor jongeren met een gedragsstoornis en delinquent gedrag blijken voort te komen uit cognitieve herstructurering, woedebeheersing (‘anger management’) en interventies die een groepsbenadering combineerden met een individueel behandelelement (Landenberger & Lipsey, 2005). Goede resultaten bleken ook te volgen uit de toepassing van een cognitief-gedragstherapeutische interventie bij jongeren met een hoog recidiverisico, uit een goede uitvoering van de interventie en uit het inpassen van de interventie in een breder interventiepakket (Landenberger & Lispey, 2005).

Uit andere studies, met een bredere doelgroep, blijkt dat interventies waarin gebruik wordt gemaakt van voordoen, rollenspellen, feedback en huiswerkopdrachten betere resultaten laten zien dan interventies zonder die elementen (Sukhodolsky, Kassinove & Gorman, 2004).

Wat betreft de invloed van leeftijd op de effectiviteit van CGT zijn er tegenstrijdige resultaten gevonden. Een al wat ouder onderzoek laat zien dat CGT effectiever wordt naarmate kinderen ouder worden (McCart et al., 2006). Maar recenter werd er juist geen relatie gevonden tussen leeftijd en de effectiviteit van CGT (Smeets et al., 2015).

Met betrekking tot de ernst van de problematiek, gender, het aantal sessies, de duur van de behandeling, de locatie van uitvoering, de ervaring van de therapeut en het type interventie (individueel/groep/gezin) zijn er tot dusver geen relaties gevonden met de effectiviteit van CGT (Smeets et al., 2015; Sukhodolsky, Kassinove & Gorman, 2004).

Voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en externaliserende gedrags- en/of psychiatrische problematiek lijkt woedebeheersing zeer effectief, evenals het inzetten van bekrachtigers of beloningen, zoals bij operante conditionering (token economy) (Dekker, 2014).