5.1.1. Ouders als essentiële partners

Verbinden met ouders

Door nauw samen te werken met ouders ontstaat een constructieve verbinding, die kan bijdragen aan de ontwikkeling van de jongere. Dit betekent dat je als professional niet alleen focust op de individuele ontwikkeling en zorg van een jongere, maar ook rekening houdt en begrip toont voor de ouderlijke rol en het bredere netwerk (art. 8 EVRM). 

Door open te staan voor de inzichten en ervaringen van ouders en op een stimulerende en verbindende manier met hen in gesprek te gaan, voelen ze zich betrokken en meegenomen in de besluitvorming. Zo erken je ouders als belangrijke partners in het hulpverleningsproces (art. 5, 9 en 18 IVRK). Deze werkwijze helpt je ook een breder beeld van de situatie van de jongere te krijgen (zie Toekomstgericht werken).

Samenwerken met ouders

Voor het bevorderen van de samenwerkingen met ouders kun je je als professional richten op de volgende acties:

1. Je betrekt ouders actief bij alle aspecten van de hulpverlening, van de planning tot de uitvoering. Dit houdt in dat je regelmatig overlegt en besluiten gezamenlijk neemt.
2. Je zorgt voor heldere en eenduidige communicatie met ouders en biedt educatieve programma's over zorgprocedures en ondersteuning van jongeren.
3. Je toont empathie en respect voor de ervaringen en gevoelens van ouders. Erken en ondersteun hun rol als deskundigen over hun kind.
4. Je ontwikkelt en voert flexibele zorgplannen uit, aangepast op de behoeften en omstandigheden van elke situatie aan.

Als je jongeren en hun ouders ziet als experts over hun eigen leven en gelijkwaardig behandelt, tellen zowel de kennis van professionals als de ervaring van het gezin mee bij het nemen van beslissingen (zie bouwsteen Toekomstgericht werken en richtlijn Samen beslissen over hulp). Door tijdgebrek en hoge werkdruk is het voor de professional soms lastig om echt goed te luisteren naar jongeren en hun ouders. Toch zijn er professionals bij wie jongeren en ouders zich wel gehoord voelen. Dat lukt vooral als je als professional open luistert, zonder te oordelen (Spijk-de Jonge et al., 2022).

Uitdagingen ouders

De uitdagingen van ouders van jongeren in de jeugdhulp met verblijf kunnen variëren. Het kan gaan om persoonlijke problemen, trauma's uit het verleden, zorgen over machtsongelijkheid en angst voor stigmatisering (Spijk-de Jonge et al., 2022; Veerman et al., 2024). Deze uitdagingen kunnen de samenwerking met professionals lastiger maken. Dit zijn voorbeelden van uitdagingen:

1. Ouders kunnen bang zijn voor stigmatisering en ingrijpen. Ze vrezen vaak dat openheid over hun problemen leidt tot stigmatisering of zelfs tot gedwongen interventies. Hierdoor kunnen zij terughoudend zijn om volledig deel te nemen aan het hulpverleningsproces.
2. De machtsongelijkheid tussen ouders en jeugdhulpverleners kan tot wantrouwen leiden. Vooral in situaties waarin gedwongen maatregelen dreigen, voelen ouders zich overweldigt en niet gehoord in het besluitvormingsproces.
3. Persoonlijke en intergenerationele trauma’s beïnvloeden het vertrouwen van ouders in het jeugdhulpsysteem en hun bereidheid om samen te werken.
4. Ouders hebben behoefte aan empathie, respect en ondersteuning. Ze willen graag dat je hun rol en deskundigheid over hun kind erkent in het hulpverleningsproces. Deze behoeften en uitdagingen negeren, kan de effectiviteit van jeugdhulp verminderen.

Een goede samenwerking tussen ouders en professionals vraagt om betrokkenheid, respect, duidelijke informatie over besluitvorming, aandacht, emotionele steun en advies over gezinsuitdagingen. Dit alles draagt bij aan betere ondersteuning voor deze gezinnen (Harder et al., 2018; Spijk-de Jonge et al., 2022). Het doel blijft altijd hetzelfde: het welzijn van de jongere. In de samenwerking behandel je ouders gelijkwaardig.

Contact houden

Verschillende studies laten zien dat de betrokkenheid van ouders een doorslaggevende factor is voor het welzijn en de ontwikkeling van jongeren in de jeugdhulp met verblijf (Simons et al. 2019, 2020; Spijk-de Jonge et al., 2022). Wanneer je ouders actief betrekt, versterk je het pedagogisch klimaat en dat leidt tot betere behandelresultaten (Tang et al., 2024). 

Jongeren die contact onderhouden met hun ouders en netwerk, hebben een grotere kans om eerder terug te keren naar de eigen omgeving. Hun verblijf in de jeugdhulpinstelling is gemiddeld korter (Ringbom et al., 2022; richtlijn Uithuisplaatsing en terugplaatsing). Ook kan het contact tussen ouder en kind van invloed zijn op toekomstige relaties en het welzijn van zowel de jongere als de ouders (Simons et al., 2019). Je kunt hier via psycho-educatie en regelmatig contact een belangrijke bijdrage aan leveren (richtlijn Samen beslissen over hulp).

Wederzijds respect, begrip en transparante communicatie tussen professionals en ouders helpen om goed samen te werken. Zo bouw je aan een sterke onderlinge alliantie (Pelzer & Winters-van Eekelen, 2024; Tang et al., 2024).

Uit onderzoek blijkt dat een goede samenwerking met ouders zorgt voor betere zorgresultaten en meer tevredenheid bij ouders en professionals. Interventies zoals Close Collaboration with Parents, tonen aan dat nauwe samenwerking bijvoorbeeld leidt tot meer ouderlijke aanwezigheid. Dit ondersteunt de ontwikkeling en het welzijn van de jongere (BioMed Central). 

Ook uit andere onderzoeken blijkt dat familiegerichte zorgmodellen, die in veel verschillende situaties toepasbaar zijn, goed werken. Bij deze modellen werken gezinsleden en professionals samen, wordt rekening gehouden met de familiecontext en krijgen jongeren, hun ouders en professionals goede voorlichting en ondersteuning (BioMed Central) (Tang et al., 2024).