3.1.4. Behoefte van het kind of de jongere

Toelichting op de aanbeveling

Behandel jongeren in de leefgroep als personen – niet alleen als groep.

Jongeren in de leefgroep

Jongeren verschillen van elkaar; in achtergrond, denkvermogen, cultuur, gender en zelfregulatie. Houd in je werk rekening met die diversiteit. Pas je communicatie en (lichamelijke) nabijheid af op de behoeften en mogelijkheden van de jongere. En stem je eigen gedrag af op hoe ze onderling met elkaar omgaan.

Veiligheid en ontwikkeling vergroten

Als je weet waar een jongere vandaan komt of wat die heeft meegemaakt, kun je beter inspelen op wat die nodig heeft en een veilige en ondersteunende omgeving bieden. Als jeugdprofessional werk je aan een positief pedagogisch klimaat, met empathie en begrip, waarmee je het welzijn en de ontwikkeling van kinderen en jongeren bevordert. Zo kunnen zij groeien en bloeien, ongeacht hun achtergrond of uitdagingen (Stams & Van der Helm, 2017; Van der Helm, 2019).

Problemen bij kwetsbare jongeren kunnen verschillende oorzaken hebben. Denk aan genetische aanleg, neurobiologische kenmerken, omgevingsinvloeden en persoonlijke ervaringen (De Valk, 2019). Als jeugdprofessional zorg je dat je deze achtergronden begrijpt, zodat je veilige en ondersteunende omgeving kunt creëren. Zo kun je de jongere de steun en begeleiding bieden die het nodig heeft om zich goed te voelen en te ontwikkelen (De Beuf et al., 2018; Sonderman et al., 2021).

Afstemmen op persoonlijke behoeften

Iedere jongere heeft een eigen identiteit en levensverhaal. Dat vraagt om een sensitieve benadering van de jeugdprofessional. Houd rekening met persoonlijke voorkeuren, behoeften en culturele en religieuze achtergronden van jongeren. Door omstandigheden kan dit een uitdaging zijn, bijvoorbeeld vanwege grote groepen, personeelstekort of incidenten. Blijf ook in die omstandigheden alert en zet je in om recht te doen aan iedere jongere. Communicatie speelt hierbij een belangrijke rol. Stem zowel de mondelinge als schriftelijke communicatie af op wat de jongere begrijpt. Vooral jongeren met een licht verstandelijke beperking hebben bijzondere aandacht nodig voor hun welzijn. Zij hebben behoefte aan eenvoudig taalgebruik en duidelijke instructies (Van Riel, 2018).

Achtergrond van kwetsbare kinderen en jongeren

In de focusgroep met jongeren is naar voren gekomen dat het woord 'gedragsproblemen' voor hen een negatieve bijklank heeft en hen negatief beïnvloedt. Ze gaven aan dat ze zich automatisch gingen gedragen naar de verwachtingen die verbonden waren aan de term 'gedragsproblemen'. Bij het begrijpen van de achtergronden van jongeren is het belangrijk om dieper in te gaan op de specifieke invloeden die hen vormen. Genetische aanleg kan bijvoorbeeld een rol spelen bij bepaalde gedragskenmerken, terwijl neurobiologische kenmerken de reactie van jongeren op stress en trauma kunnen beïnvloeden. Daarnaast kunnen omgevingsinvloeden, zoals gezinsdynamiek, sociaaleconomische factoren en blootstelling aan geweld of verwaarlozing, een aanzienlijke impact hebben op het gedrag en de ontwikkeling van jongeren (De Beuf et al., 2018).

Individuele ervaringen, zoals trauma's of emotionele moeilijkheden, kunnen ook een grote rol spelen in de achtergronden van kwetsbare jongeren. Door deze achtergronden te begrijpen, kunnen professionals effectieve interventies inzetten die zijn afgestemd op de specifieke behoeften van iedere jongere.

Lichamelijk contact (relationeel herstel stimuleren)

Volgens professionals is een persoonlijke relatie tussen professionals en jongeren met lichamelijk contact van groot belang voor het herstel, waarbij begrip wordt getoond voor de achtergrond en mogelijke trauma's. Hierbij kan lichamelijk contact verschillende vormen aannemen, zoals een hand op de schouder ter ondersteuning, een knuffel bij troost of nabijheid tijdens moeilijke momenten (Boendermaker et al., 2021).

Negatieve ervaringen, zoals geweld, misbruik of intimiteit, kunnen 'triggers' vormen die lichamelijk contact problematisch maken. Daarom is het essentieel om in gesprek te gaan met de jongere over hoe lichamelijk contact op een ondersteunende manier kan worden ingezet ter bevordering van herstel en verbondenheid (Sonderman et al., 2021). Het doel is om een veilige en respectvolle omgeving te creëren waarin de jongere zich gehoord, begrepen en gesteund voelt (Boendermaker et al., 2021). Bij de werving en intake van professionals dient daarnaast rekening te worden gehouden met misbruik of intimiteit door de professional of een instelling.

Diversiteit

Onderzoek heeft aangetoond dat de culturele achtergrond een significante rol speelt in hoe jongeren het pedagogisch klimaat ervaren, evenals in de interacties met ouders en het bredere netwerk (Sevilir et al., 2020).

Het bevorderen van culturele competentie en het respecteren van diversiteit zijn sleutelbegrippen in het werken met jongeren. Professionals dienen niet alleen open te staan voor diversiteit, maar ook actief te streven naar het begrijpen en respecteren van de culturele achtergronden van jongeren en hun families. Dit draagt bij aan een inclusieve en ondersteunende omgeving waarin zij zich erkend, begrepen en gesteund voelen in hun ontwikkeling.

Licht verstandelijke beperking

Professionals in de jeugdhulp moeten rekening houden met de mogelijkheid dat jongeren en hun ouders te maken hebben met een licht verstandelijke beperking. Deze beperking kan diverse aspecten van hun leven beïnvloeden en vraagt om aangepaste benaderingen van professionals (Spaltman & Roording-Ragetlie, 2019). Ze zijn namelijk extra kwetsbaar voor negatieve jeugdervaringen, risicogedrag en traumatisering, zoals onderzocht door Vervoort-Schel en collega’s (2021). Daarom dienen professionals een ondersteunende en empathische benadering te hanteren om deze jongeren te helpen bij het omgaan met uitdagingen en hen te ondersteunen bij hun ontwikkeling naar volwassenheid.