4.1.7. Monitor veiligheid en veiligheidsbeleving

Risicotaxatie-instrumenten

Binnen de jeugdhulp met verblijf is het belangrijk om veiligheidsrisico's zorgvuldig te beoordelen. Voor de richtlijn Samen beslissen over hulp zijn verschillende risicotaxatie-instrumenten geanalyseerd, in samenwerking met onderzoeksinstituten en praktijkinstellingen. Deze instrumenten voorspellen risico’s niet allemaal even goed, maar ze kunnen je als jeugdzorgprofessional wel helpen om veiligheidskwesties gestructureerd aan te pakken. Ze maken het makkelijker om gevoelens en vermoedens te formuleren en stimuleren gesprekken over veiligheidszaken met zowel ouders als jongeren.

Professionals benadrukken het belang van nauwe samenwerking tussen zorgverleners, onderwijsinstellingen, jongeren en hun ouders om een betrouwbare inschatting te maken van risicovol en grensoverschrijdend gedrag. Focus daarbij op de specifieke situatie en omstandigheden van de individuele jongeren (art. 3 IVRK). 

Veiligheid borgen

Zie als jeugdprofessional risicotaxatie-instrumenten als onderdeel van een bredere aanpak. Het doel is niet om alle risico's volledig weg te nemen, maar om samen met jongeren te bepalen wat veiligheid betekent en hoe die te waarborgen. Zo blijft er ook ruimte voor groei, ontwikkeling en autonomie. Instrumenten zoals de Veiligheidsinstrumenten van Lammers en Brants (2010), de Veiligheidsbarometer (Boeser & Van Montfoort, 2009) en het Overzicht Risico-indicatoren voor Risicoprofiel Jeugdhulp (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, 2018) kunnen helpen om zicht te krijgen op de veiligheid van jongeren en mogelijke veiligheidsrisico’s.

Voorkomen van schijnveiligheid

Het werken met protocollen, richtlijnen en instrumenten kan volgens ervaringsdeskundigen, ouders en jongeren een vorm van schijnveiligheid creëren. Wees als professional daarom altijd kritisch en overleg bij eventuele vragen of zorgen met collega’s en/of een leidinggevende. Veiligheid en veiligheidsbeleving van jongeren moeten structureel aandacht krijgen, waarbij je ook ouders en het sociale netwerk actief betrekt. In jeugdhulp met verblijf kan het limit setting-model helpen om afspraken op te nemen in de begeleiding. Dit model streeft ernaar dat jongeren zo normaal mogelijk opgroeien, met verantwoordelijkheden die passen bij hun leeftijd en voldoende contact met betekenisvolle anderen. Het model vermijdt regels die dit contact hinderen, zoals isolatie, en gaat ervan uit dat professionals erop vertrouwen dat jongeren dagelijkse uitdagingen aan kunnen gaan. Gedwongen overplaatsingen als straf passen niet in dit model. 

Hoewel het limit setting-model voordelen heeft, bestaat het risico dat het onbewust gebruikt wordt om repressie goed te praten. Daarom is het belangrijk dat je bij de toepassing ervan aandacht besteedt aan de veiligheidsaspecten. Onjuist gebruik kan tot problemen leiden (Van der Helm, 2019).