Inhoudelijk kader voor besluitvormingsproces
Toelichting op de aanbevelingen
-
Zorg dat je kennis hebt van ontwikkelings- en opvoedingstaken. Raadpleeg een gedragswetenschapper bij onvoldoende kennis over ontwikkelings- en gedragsproblematiek.
-
Zorg dat je weet wat belangrijke aandachtspunten zijn in het beoordelen van de aard en ernst van de problemen, inclusief risico- en beschermende factoren, veroorzakende en instandhoudende factoren en sterke kanten van het kind en de ouders.
Onderstaande twee kaders (modellen) reiken relevante aandachtspunten aan voor het beoordelen van de situatie in gezinnen:
- Ontwikkelings- en opvoedingsopgaven (Rispens et al., 1994).
- Framework for the Assessment of Children in Need and their Families (Department of Health, 2000).
Beide modellen zijn van belang voor het besluitvormingsproces.
Het model van Rispens en collega’s is bekend in Nederland. Dit model geeft jeugdprofessionals globaal inzicht in de normale ontwikkeling en opvoeding van kinderen.
Het Framework for the Assessment of Children in Need and their Families biedt een inhoudelijk kader voor het beslisproces. Dit model is ontwikkeld in Groot-Brittannië, maar wordt ook in andere landen veel gebruikt. Het gaat uit van een systeemgerichte blik. Hierbij staat welzijn en ontwikkeling van kinderen centraal, maar is er ook oog voor de context (opvoedingsvaardigheden van ouders en gezins- en omgevingsfactoren die van invloed zijn op kinderen, ouders en gezin). Dit sluit aan op diverse andere modellen die in de praktijk gebruikt worden, zoals de GIZ-methodiek (GGD Hollands Midden & Alison Sutton, 2014) en Gezin Centraal (Bolt, 2017).
Verdieping en onderbouwing
Ontwikkelings- en opvoedingsopgaven
Als jeugdprofessional heb je kennis nodig van de ontwikkeling van kinderen, ontwikkelingspsychopathologie en opvoeding om te kunnen vaststellen of er (mogelijk) sprake is van een probleem. In de beoordeling van problemen in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen moet hun leeftijd altijd een rol spelen. Rispens en collega’s beschrijven een model van ontwikkelingsopgaven en opvoedingsopgaven dat helpt om problemen te relateren aan de leeftijd van kinderen (Rispens et al.,1994; zie ook Bolt, 2017; Meij, 2011; Spanjaard & Slot, 2015).
Ontwikkelingsopgaven zijn essentieel voor de ontwikkeling. Het leren beheersen ervan draagt bij aan de verdere ontwikkeling en het welbevinden van het kind. In aansluiting op de ontwikkelingsopgaven hebben ouders en andere opvoeders opvoedingsopgaven. Het is hun taak om een opvoedingsklimaat te creëren dat de ontwikkeling van het kind optimale kansen biedt.
Framework for the Assessment of Children in Need and their Families
Het Framework for the Assessment of Children in Need and their Families (Department of Health, 2000) helpt om een zorgvuldige inschatting te maken van de veiligheid, het welzijn en de ontwikkeling van het kind. Met dit kader kun je het kind zien binnen de context waarin het opgroeit. Het wordt weergegeven met de volgende driehoek (Assessment Triangle):
Figuur: Framework for the Assessment of Children in Need and their Families (Department of Health, 2000)
Het Framework stelt dat het welzijn en de ontwikkeling van het kind worden bepaald door de interactie tussen drie domeinen, de drie zijden van de driehoek:
- De ontwikkelingsbehoeften van het kind.
- De capaciteiten van de ouders (opvoeders) om in die behoeften te voorzien (opvoedingsvaardigheden).
- De gezins- en omgevingsfactoren.
Deze drie domeinen zijn onderling verbonden. Daarbij is het belangrijk om in het oog te houden dat er bij de ouders risicofactoren aanwezig kunnen zijn die hun opvoedingscapaciteiten beïnvloeden. Ook bij het kind kunnen risicofactoren spelen die diens ontwikkelingsbehoeften en -mogelijkheden beïnvloeden. Daarnaast kunnen er natuurlijk beschermende factoren zijn die de aanwezigheid van problemen mogelijk compenseren. Ook in het gezin en de omgeving kunnen er risico- en beschermende factoren aanwezig zijn.
Informatie per domein valt te ordenen in twee categorieën (Eijgenraam et al., 2010):
- Zorgen, problemen en risicofactoren.
- Wat goed gaat, sterke punten en beschermende factoren.
In Hulpmiddelen en tools staat een verdere uitwerking van het Framework for the Assessment of Children in Need and their Families.