Zorgvuldige werkwijze
Toelichting op de aanbeveling
-
Houd bij afwegingen voor (veranderingen in) een zorg- of omgangsregeling rekening met het gezinssysteem vóór de scheiding, de ontwikkelingsfase van het kind of de jongere, de kwaliteit van de band met de ouders, de woonsituatie, conflicten tussen de ouders, het ouderschapsplan en de van het kind.
Ga bij het vaststellen van de band tussen het kind en diens ouders zorgvuldig te werk, wees je bewust van loyaliteitsproblemen en realiseer je dat contact met beide ouders een goede band faciliteert. Leg ouders uit dat hun kind recht heeft op omgang met beide ouders en – als dat nodig is – dat omgangsbelemmering strafbaar is.
Verdieping en onderbouwing
Basisvoorwaarden voor een goede ontwikkeling
De literatuur beschrijft een aantal basisvoorwaarden die van belang zijn voor een goede ontwikkeling van een kind of jongere.
- Zorg en veiligheid: goede verzorging, veilige directe en minder nabije omgeving, ondersteunende en flexibele opvoedingsstructuur.
- Passende opvoeding: continuïteit en stabiliteit in opvoeding en verzorging, respect voor en interesse in het kind of de jongere, een liefdevol klimaat, begrip en steun, niveau van onderwijs, omgang met peers, goed voorbeeldgedrag van de ouder(s).
- Continuïteit en toekomstperspectief: het kind of de jongere weet waar die aan toe is in heden en de toekomst, weet waar die vandaan komt, houdt verbinding met diens verleden, krijgt ondersteuning van diens sociale netwerk.
Zeven kernen van goed ouderschap
De Staatscommissie Herijking Ouderschap (2016) formuleert zeven kernen van goed ouderschap die deels overlappen met de bovenstaande basisvoorwaarden:
- Onvoorwaardelijke persoonlijke commitment van de ouder.
- Continuïteit in de opvoeding.
- Verzorging en zorg voor lichamelijk welzijn.
- Opvoeding tot zelfstandigheid en sociale en maatschappelijke participatie.
- De opvoeding in het gezin, op school en in het publieke domein organiseren en monitoren.
- De vorming van de afstammingsidentiteit.
- De zorg voor contact- en omgangsmogelijkheden met voor het kind belangrijke personen, zoals de andere ouder.
Onderzoek toont tot nu toe nog nauwelijks aan dat de hoeveelheid contact tussen kind en ‘uitwonende’ ouders na een scheiding samenhangt met het functioneren van kinderen en jongeren (Amato & Gilbreth, 1999; King & Sobolewski, 2006; Spruijt & Iedema, 1998). Wel blijkt uit veel onderzoeken het belang van een goede relatie met beide ouders en de complementaire rollen van twee ouders, en dat contact een voorwaarde is voor het hebben van een relatie (o.a. Groenhuijsen, 2014; Lamb, 2018).
Verder laat recent onderzoek naar co-oudergezinnen na een scheiding zien dat de aanwezigheid van een goede omgangsregeling, waarbij er regelmatig contact tussen het kind of de jongere en diens ouders is, samenhangt met een beter functioneren op korte en langere termijn (o.a. Nielsen, 2017). Co-oudergezinnen vormen echter een redelijk selecte groep, waarbij de ouders meestal harmonieus met elkaar omgaan. De bevindingen geven geen duidelijkheid over de rol van ouderlijke conflicten in co-oudergezinnen.
Zorgregelingen
Als er veel ouderlijke conflicten zijn, is het belangrijk om altijd per individu te beslissen over de zorgregelingen. Zorg bij het bepalen van een zorgregeling dat het belang van het kind of de jongere en diens wensen en behoeften vooropstaat. Houd ook rekening met de volgende factoren:
- De ontwikkelingsfase en mogelijkheden van het kind.
- De mening van het kind.
- Het gezinssysteem van vóór de scheiding.
- De kwaliteit van de opvoedstijl van beide ouders.
- De band met de ouders zoals die vóór de scheiding is opgebouwd.
(Bron: o.a. Hendriks, 2012; Groenhuijsen, 2014; Pruett & DiFonzo, 2014; Warshak, 2014; Mahrer et al., 2018.)
Bij complexe scheidingen is de kwaliteit van de opvoeding een beschermende factor. Wanneer er veel conflicten tussen ouders zijn, maar de kwaliteit van de opvoedstijl van beide ouders (aantoonbaar) goed is, kun je beter naar andere manieren kijken die de overgangsmomenten tussen beide ouders verbeteren en conflicten verminderen dan gedeeld ouderschap aan de kant te schuiven.