1. Introductie
Waar gaat de richtlijn over?
Een trauma kan ontstaan na ingrijpende gebeurtenissen. Trauma is een breed begrip en traumagerelateerde problemen kunnen veelvormig zijn. Deze richtlijn gaat over het signaleren en behandelen van traumagerelateerde problemen bij kinderen. Het is belangrijk om signalen tijdig te signaleren en tot behandeling over te gaan. Zo voorkom je dat de problemen lang aanhouden, de gezonde ontwikkeling bedreigen, problemen op latere leeftijd veroorzaken en mensen verhoogd vatbaar blijven voor nieuwe traumatisering.
Deze richtlijn gaat in op ingrijpende gebeurtenissen, wat daar normale en zorgwekkende reacties op zijn en hoe ouders, school en andere professionals het kind kunnen ondersteunen. Ook besteedt de richtlijn aandacht aan risico- en beschermende factoren en geeft deze aanbevelingen die leiden naar passende traumazorg.
Deze richtlijn is in 2023 geactualiseerd met de module Trauma-interventies en geeft een overzicht van effectieve interventies voor de behandeling van traumagerelateerde klachten bij kinderen. De module is gebaseerd op wetenschappelijke evidentie, praktijkkennis en ervaringskennis.
Voor wie is de richtlijn bedoeld?
Meer informatie over de doelgroep van deze richtlijn vind je op de pagina Over de richtlijnen.
Uitgangsvragen
De oorspronkelijke uitgangsvragen die deze richtlijn beantwoordt zijn:
- Hoe zien per (ontwikkelings-)leeftijd normale én afwijkende reacties op ingrijpende gebeurtenissen eruit?
- Hoe kunnen jeugdprofessionals kinderen en ouders ondersteunen bij een normale reactie van kinderen op ingrijpende gebeurtenissen?
- Hoe kunnen jeugdprofessionals kinderen en ouders ondersteunen bij een afwijkende reactie van kinderen op ingrijpende gebeurtenissen?
- Wanneer moeten jeugdprofessionals gespecialiseerde zorg inschakelen gezien de reactie van kinderen op ingrijpende gebeurtenissen?
- Welke kwalitatief goede signaleringsinstrumenten zijn er voor traumagerelateerde problemen bij kinderen?
- Wanneer moeten jeugdprofessionals welk signaleringsinstrument inzetten? Wanneer moeten jeugdprofessionals doorverwijzen voor diagnose en/of behandeling gezien de uitkomst van ingezette instrumenten?
- Hoe kunnen jeugdprofessionals de uitkomsten van signaleringsinstrumenten vastleggen en communiceren naar kinderen, ouders en andere jeugdprofessionals?
- Hoe kunnen jeugdprofessionals de omgeving van kinderen betrekken en effectief bevragen bij het signaleren van traumagerelateerde problemen?
- Hoe kunnen jeugdprofessionals signalen van traumagerelateerde problemen vastleggen en communiceren naar de ouders, de verdere omgeving van kinderen en andere jeugdprofessionals?
- Welke interventies zijn per doelgroep (kinderen, ouders en omgeving) beschikbaar voor behandeling van trauma? Hoe kunnen jeugdprofessionals bepalen wanneer welke interventie ingezet moet worden? Hoe kunnen jeugdprofessionals bepalen of hun interventie zinvol is?
Leeswijzer
De Richtlijn Traumagerelateerde problemen is bedoeld voor jeugdprofessionals. De verdieping en onderbouwing geeft een uitgewerkte toelichting op specifieke onderwerpen in de richtlijn.
Van deze richtlijn is een versie voor ouders verkrijgbaar op www.richtlijnenjeugdhulp.nl. Alle richtlijnen zijn openbaar.
De richtlijn heeft ook een algemene verantwoording, die uitlegt hoe de richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming zijn ontwikkeld en herzien.
De richtlijn gaat over alle kinderen. Waar nodig worden aanvullingen, aanpassingen of verwijzingen gedaan rondom communicatie met specifieke doelgroepen, zoals kinderen met een gehoor- of taalontwikkelingsstoornis, een (licht) verstandelijke beperking, een psychiatrische stoornis, een migratieachtergrond of ouders die ook zelf een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt.
Basisinformatie
Op alle richtlijnen voor jeugdhulp en jeugdbescherming is basisinformatie van toepassing over de volgende onderwerpen:
- doelgroep van de richtlijnen
- gedeelde besluitvorming
- diversiteit
- beschikbaarheid interventies
- juridische betekenis van de richtlijnen
- begripsdefinitie kinderen, jongeren en ouders
Een algemene verantwoording van de werkwijze bij de ontwikkeling en herziening van de richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming vind je bij Over de richtlijnen.
Doel van de richtlijn
De richtlijn Traumagerelateerde problemen geeft jeugdprofessionals aanbevelingen voor het signaleren van traumagerelateerde klachten, het leiden naar passende zorg en het inzetten van effectieve interventies. De aanbevelingen zijn gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten, actuele praktijkkennis van professionals en ervaringskennis van cliënten. De aanbevelingen geven richting aan de professionele afwegingen die professionals maken in de jeugdhulp of de jeugdbescherming. Daarbij gaat het zowel om hbo-opgeleide professionals als gedragswetenschappers zoals psychologen en orthopedagogen.
Ingrijpende gebeurtenissen
Ingrijpende gebeurtenissen komen veel voor onder kinderen. In Nederland maakt 14 tot 50% van de kinderen een of meerdere ingrijpende gebeurtenissen mee (Alisic et al., 2008; Lindauer & Boer, 2012). Het merendeel herstelt hier goed van, maar bij een deel – 16% – komt de verwerking onvoldoende tot stand en dat leidt tot psychische problemen (Alisic et al., 2014).
Traumagerelateerde problemen signaleren
Het is belangrijk dat de jeugdprofessional traumagerelateerde problemen bij kinderen zo vroeg mogelijk signaleert, zodat die een effectieve behandeling kunnen krijgen. Voor de verschillende problemen zijn bewezen effectieve behandelmethodes beschikbaar. Blijven traumagerelateerde problemen onbehandeld, dan kan dit de ontwikkeling van het kind beïnvloeden en invloed hebben op de psychische en lichamelijke gezondheid op volwassen leeftijd. Ook is de kans groter dat een volgende ingrijpende gebeurtenis tot traumagerelateerde problemen leidt.
Traumagerelateerde problemen oppakken
Deze richtlijn informeert jeugdprofessionals over hoe ze traumagerelateerde problemen kunnen signaleren en oppakken. Belangrijk is dat de ouders en de omgeving van het kind worden betrokken bij die aanpak. Bovendien is van belang dat jeugdprofessionals weten wat ze wanneer zelf kunnen doen, en hoe zij een andere professional kunnen of moeten inschakelen. Hierover is al veel kennis beschikbaar.
De rol van ouders
Deze richtlijn gaat ook in op situaties waarbij de ouders de ingrijpende gebeurtenissen veroorzaken bij het kind. Zie hiervoor ook de Richtlijn Kindermishandeling. Hierin staan meer overwegingen, praktische adviezen en gesprekstechnieken om hierover met ouders in gesprek te gaan.