Ouderschap na scheiding

Geen partij kiezen

Het is belangrijk dat de ouders jou als jeugdprofessional als onpartijdig zien. Een valkuil is dat je partij kiest voor een van de ouders na de scheiding. Dan versterk je juist onbedoeld de strijd tussen de ouders en daarmee ook de loyaliteitsproblemen van hun kind (Aelen et al., 2013). Stel je als jeugdprofessional daarom steeds de vraag: kan een van de ouders of het kind dit uitleggen als het bevoordelen van de andere partij? Wees daarnaast alert op mogelijke aanwijzingen dat de ouders partijdigheid ervaren, zoals wanneer ze je geloofwaardigheid ter discussie stellen, vaak in discussie gaan over voorstellen of zich uit het proces terugtrekken. In de praktijk houdt meerzijdige betrokkenheid in dat je zowel de ouders als hun kind evenveel ruimte geeft om te spreken en evenveel aandacht geeft.

Communicatie verbeteren

Bij (problematische) scheidingen is het belangrijk om de communicatie tussen de ouders te herstellen of verbeteren. Probeer als jeugdprofessional de belangen van de ouders helder te krijgen. Dus: wat willen ze uiteindelijk bereiken? Er is namelijk een duidelijk verschil tussen de oplossingen die ouders willen (hun ‘posities’) en de zorgen en behoeften die ze hebben (hun ‘belangen’).

Een positie is een concreet standpunt, zoals een eis, bedreiging, voorgestelde oplossing, beoogde uitkomst, ingenomen stelling. Ouders proberen met zo’n positie bepaalde belangen te bereiken. Voorbeelden zijn: ‘Je bent ons dit verschuldigd.’ Of: ‘Als je niet wilt betalen, stap ik naar de rechter.’ Als ouders zo’n positie innemen, springen ze eigenlijk rechtstreeks van het probleem naar de oplossing. Het is belangrijk dat ouders niet stil blijven staan bij zulke naar voren gebrachte posities. Als hulpverlener doe je er goed aan om door te vragen naar de onderliggende belangen. Deze kan vragen stellen over wat de ouders belangrijk vinden, wat hun grootste zorg is en wat ze zouden willen bereiken. Als ouders graag iets willen kun je erop wijzen dat er mogelijk meerdere manieren mogelijk zijn om hun doel te bereiken. Zo zorg je als hulpverlener ervoor dat ouders in gesprek gaan met elkaar en zelf op zoek gaan naar nieuwe, creatieve oplossingen.

Oplossingen zoeken

Technieken die je als hulpverlener kunt inzetten om samen met de ouders tot oplossingen te komen:

• Stel het kind of de jongere centraal, blijf denken vanuit diens wensen, behoeften en belangen.
• Zorg dat beide ouders hun eigen verhaal vertellen. Houd er rekening mee dat zij in het gesprek het verhaal van de ander kunnen gaan bestrijden of bagatelliseren en dat ze willen dat jij partij kiest. Blijf weg uit deze strijd en voorkom dat ouders die strijd in jouw bijzijn voeren.
• Reflecteer op wat je ziet en laat merken dat je luistert naar wat ouders zeggen. Geef vervolgens terug wat hun woorden voor hen betekenen. Let goed op hoe ouders met elkaar omgaan: maak onderscheid tussen wat ze zeggen en wat ze bedoelen.
• Maak gemeenschappelijk wat ouders in een gesprek benoemen.
• Zet ouders aan het werk: stimuleer hen om elkaar te vertellen wat ze de ander hebben horen zeggen en welke emoties ze daarbij hebben opgemerkt.
• Herformuleer/heretiketteer door verwijten om te zetten naar wensen: wat wil je als  ouder bereiken?

Tips om ouders richting de oplossing te begeleiden:

• Blijf focussen op het kind of de jongere.
• Werk naar de toekomst toe: het draait om morgen, niet om gisteren.
• Blijf het doel van het gesprek benadrukken.
• Maak de oplossing tot een gezamenlijk probleem.
• Zorg dat ze praten over wat ze wel willen in plaats over wat ze niet willen.
• Rond het gesprek duidelijk af: welke afspraken kunnen jullie maken? 

(Uit de training Ouderschap Blijft, Nederlands Jeugdinstituut, 2011).