Afspraken in het ouderschapsplan

Toelichting op de aanbevelingen

Als beide ouders gezamenlijk gezag hebben, kijk dan eerst naar de afspraken in het ouderschapsplan. Vervolgens beoordeel je actief of het kind of de jongere voldoende ondersteuning krijgt: is de veiligheid gegarandeerd, is de zorg goed geregeld, wat zijn de toekomstmogelijkheden, en wat wil het kind of de jongere zelf?
Laat ouders weten dat het soms nodig kan zijn om samen de afspraken tussentijds aan te passen.
Is er sprake van eenhoofdig gezag, dan gelden dezelfde overwegingen als bij gezamenlijk gezag, maar nu voor de omgangsregeling. Pogingen de ouders te leren hun conflicten te beheersen hebben de voorkeur, net als pogingen om ouders te motiveren er gezamenlijk uit te komen en zo vroeg mogelijk ondersteuning te zoeken. Daarna kan eventueel de rechter opnieuw om een oordeel worden gevraagd.

Kijk als jeugdprofessional na een scheiding naar de afspraken in het ouderschapsplan en vervolgens naar de leeftijd, de ontwikkeling en de wensen van het kind of de jongere. Hoe staat het met de primaire zorg voor het kind of de jongere en de veiligheid in de directe omgeving? Is de opvoeding en verzorging goed geregeld? Gaat het kind naar school en heeft het kind voldoende contact met leeftijdsgenoten?

Daarnaast is het belangrijk om te weten of er een duidelijk toekomstperspectief is. Ook beoordeel je de kwaliteit van de ouder-kindrelatie, omdat die een grote rol speelt in hoe een kind omgaat met de scheiding. Richt je hierbij vooral op de kwaliteit van het contact, want dat is vaak belangrijker dan hoe vaak kinderen hun ouder(s) zien.

Voortdurende conflicten

Met alle verzamelde informatie kijk je zorgvuldig naar de zorg- en omgangsregeling. Hierbij moet het belang van het kind of de jongere en diens mening centraal staan. Blijkt dat een kind ernstige problemen ervaart door voortdurende ouderlijke conflicten, adviseer ouders dan (nogmaals) om hun conflicten te leren beheersen voordat ze in gesprek gaan over een nieuwe zorg- of omgangsregeling. Het is aan te raden om hierbij een duidelijke termijn te noemen.

Scheidingstrauma

Houd er als professional rekening mee dat aanhoudende conflicten een kenmerk kunnen zijn van scheidingstrauma. Dat moeten ouders eerst verwerken voordat ze kunnen samenwerken. Ook onverwerkt trauma bij ouders kan de samenwerking in de weg staan.
Leg ouders uit dat het voor hun kind belangrijk is dat ze samen instemmen met de afspraken over omgang en zorg, ook als bemiddeling en begeleide omgang nodig is. Zorg ervoor dat ouders begrijpen dat ze niet op een belastende manier over elkaar te praten waar hun kind bij is en dat ze rustig moeten blijven, zonder hun stem te verheffen. Maak duidelijk dat hun kind lijdt onder hun ruzies.

Enkele tips voor professionals:

Bespreek samen met de ouders waar de pijnpunten liggen en werk tijdens het gehele begeleidingsproces aan het opbouwen van vertrouwen en motivatie.
Spreek ouders altijd aan vanuit hun rol als ouder, maar zie hen ook als individuen met hun eigen behoeften en achtergrond. Daarmee erken je hoe complex het voor ouders is om de scheiding te verwerken en voelen ze zich gezien en gehoord.
Luister goed naar wat kinderen of jongeren willen en nodig hebben. Breng hun meningen, ideeën, wensen en behoeften in kaart.
Betrek het netwerk van de ouders bij het uitvoeren van de gemaakte afspraken.

(Bron: Ouderschap Blijft, Nederlands Jeugdinstituut, 2011).