Interventies die vooral gericht zijn op kinderen en jongeren

Selectie van interventies

De laatste jaren is in Nederland een veelheid aan interventies, programma’s en methodieken ontwikkeld die kinderen, ouders en gezinnen ondersteunen bij scheidingsproblematiek. Deze interventies zijn lang niet overal bekend, vaak nog niet onderbouwd, niet in het hele land ingezet en nauwelijks nog op effectiviteit onderzocht. 

In deze richtlijn ligt de focus op interventies de hele periode voor, tijdens en na de scheiding. Ook vanuit de praktijk komt er steeds meer aandacht voor preventie. Beginnend ouderschap betekent ook dat partnerschap verandert. Daarnaast is er meer aandacht voor psycho-educatie en laagdrempelige programma’s die zich richten op de ondersteuning van partnerschap. Scheidingen komen veel voor, het is belangrijk dat we als samenleving scheiden normaler gaan vinden. Ook om spanningen en escalaties te voorkomen. Interventies gericht op ouders betrekken steeds vaker ook het sociale netwerk, omdat dit een beschermende factor is.  

Bij het maken van het overzicht van de interventies is gekeken naar het volgende: 

• Nieuwe initiatieven die zijn opgenomen in het ZonMw-programma Jeugd op het thema vechtscheiding.
• Programma’s die zijn gehonoreerd binnen de Divorce Challenge, een initiatief van het ministerie van Justitie en Veiligheid om het aantal vechtscheidingen terug te dringen.
• Aanpakken die zijn genoemd in het verslag Scheiden…en de kinderen dan? (Platform Scheiden zonder Schade, 2018). 

Ondanks deze aandachtspunten kan de richtlijn niet honderd procent volledig zijn. 

Aanbod relatie-ondersteunende interventies 

Het aanbod van relatie-ondersteunende interventies is ruim, maar de interventies zijn in Nederland nog onvoldoende onderzocht op effectiviteit. Onderzoek naar de effecten van programma’s in het buitenland geeft het volgende beeld (Anthonijsz et al., 2010): 

• Vaardigheidstrainingen hebben een groter bereik dan educatieve programma’s.
• Therapie/counseling is effectiever dan preventief bedoelde programma’s.
• Stellen die zes tot tien jaar samenwonen, profiteren sterker van de interventies dan net samenwonende stellen.
• Een programma van twintig uur heeft een groter effect dan korter durende programma’s.
• Het aanbod van kerkelijke en niet-kerkelijke instellingen laten geen verschil in effect zien. 

Zowel van de politiek als vanuit de praktijk is aandacht voor de relatie tussen ouders. Beleid en interventies zouden zich moeten richten op het bevorderen en versterken van duurzame relaties. Daarnaast blijkt steeds vaker dat aandacht nodig is voor de begeleiding bij de overgang van partnerschap naar ouderschap. De transitie van partnerschap naar ouderschap is een ingewikkeld proces, waarbij veel complexe psychische processen in werking treden. Vooral de uitdagingen van het samen opvoeden en verzorgen van kinderen leidt bij veel jonge ouders tot problemen in de relatie en in het ergste geval tot scheidingen. Er zijn enkele preventieve interventies onderzocht. Deze onderzoeken tonen aan dat deze interventies helpen om ouders beter door de transitie van partnerschap naar ouderschap heen te laten komen.  
 
De juiste mix is: 
(a) voorlichting over ouderschap 
(b) oefenen met communicatievaardigheden, 
(c) de mogelijkheid om de interventie vanaf thuis te doen. 
Deze mix helpt ouders samenwerken in de opvoeding en goed voorbereid te zijn op het ouderschap (Ligtermoet et al., 2017). 

Overwegingen 

De effectiviteit van hulpverlening wordt door meer bepaald dan alleen de specifieke factoren van een interventie. Ook algemeen werkzame factoren spelen een rol, dit zijn de ingrediënten van hulp die bijdragen aan het resultaat, ongeacht de soort behandeling en doelgroep.  

Bekende voorbeelden van deze factoren zijn (Van Yperen & Dronkers, 2010): 

• Aansluiten bij de motivatie van de cliënt.
• Een goede relatie tussen cliënt en behandelaar.
• Een goede structurering van de interventie (duidelijke doelstelling, planning en fasering).
• Een goede ‘match’ tussen de hulpvraag en de aanpak van het probleem.
• Een goede uitvoering van de interventie.
• Professionaliteit van de behandelaar (goed opgeleid en getraind).
• Gezonde werkomstandigheden van de behandelaar, zoals een draaglijke caseload en goede ondersteuning. 

Voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking (lvb) is het noodzakelijk dat de interventie en de randvoorwaarden aansluiten bij hun vaardigheden, beperkingen en mogelijkheden. De Wit et al. (2011) ontwikkelden met hulp van literatuuronderzoek en interviews met professionals de richtlijn Effectieve interventies LVB. Die doet aanbevelingen voor het ontwikkelen, aanpassen en uitvoeren van interventies gericht op de lvb-doelgroep.  

De aanbevelingen zijn: 

• Doe voorafgaand aan de interventie uitgebreide diagnostiek.
• Zorg voor duidelijke communicatie tussen kind of jongere en hulpverlener.
• Maak de oefenstof concreet: structureer en vereenvoudig de oefenstof en de informatie.
• Betrek het netwerk bij de interventie en neem het geleerde mee naar andere situaties en omgevingen.
• Creëer een veilige en positieve leefomgeving. 

Wees bij het uitvoeren van interventies alert op vooroordelen, toon belangstelling, ga flexibel met de tijd om en benader de cliënt positief. Het opbouwen van een vertrouwensrelatie kan relatief veel tijd kosten (Knipscheer & Kleber, 2004). Kennis van de culturele achtergrond is wenselijk en het verstaan van de taal vergemakkelijkt het contact. Bij de interventies gaat het erom dat de cliënt leert denken vanuit de eigen kracht en kwaliteit. Dit moet je als jeugdprofessional dus stimuleren. In de Meetladder diversiteit interventies staan factoren die van belang zijn voor het slagen van interventies (Pels et al., 2009). 

Meld lacunes in het hulpaanbod bij de manager van de jeugdhulpinstelling. De instelling kan vervolgens in gesprek met de gemeente om samen een passende oplossing te zoeken. De gemeente heeft namelijk de plicht om passende zorg te leveren.