Autisme

Dit zijn de kenmerken van een autismespectrumstoornis (ASS): 

• beperkingen in de sociale communicatie en interactie (kernsymptomen: deficiënties in de wederkerigheid, in de non-verbale communicatie en in het ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties); 
• beperkt, repetitief gedrag, waaronder specifieke interesses en sensorische onder- of overgevoeligheid (kernsymptomen: stereotiepe motoriek, gebruik van voorwerpen of spraak, hardnekkig vasthouden aan hetzelfde, gefixeerde interesses en hyper-/hyporeactiviteit op zintuiglijke prikkels).  

(American Psychiatric Association, 2013; GGZ, 2017) 

Lichamelijke ontwikkeling 

De lichamelijke ontwikkeling van autistische kinderen en jongeren verloopt niet anders dan bij leeftijdsgenoten. Er zijn geen aanwijzingen dat bijvoorbeeld de puberteit vroeger of later begint. Bij Wat is de seksuele ontwikkeling? worden de verschillende fasen in de lichamelijke ontwikkeling beschreven. Deze kun je ook aanhouden voor kinderen en jongeren in het autismespectrum. 

Seksuele ontwikkeling

Seksualiteit en relaties maken ook deel uit van het leven van jongeren met een stoornis in het autismespectrum. Ze doorlopen dezelfde lichamelijke ontwikkeling, hebben grotendeels dezelfde seksuele gevoelens en verlangens en hebben seksuele ervaringen. Sommigen geven aan aseksueel te zijn. Homo- en biseksualiteit komt onder autistische volwassenen vaker voor dan onder niet-autistische volwassenen, maar op jongere leeftijd is dit verschil nog niet gevonden. Jongeren met een stoornis in het autismespectrum hebben een positievere houding naar homoseksualiteit dan hun niet-autistische leeftijdsgenoten. Er worden meer variaties in genderidentiteit gevonden onder autistische jongeren en volwassenen, zonder dat dit per se op genderdysforie wijst. Maar ook genderdysforie komt relatief vaak voor onder autistische jongeren en volwassenen. Onconventionele seksuele interesses en gedragingen (seksuele parafiliën) komen ook onder jongeren met een stoornis in het autismespectrum voor. 

In de omgeving en opvoeding van autistische kinderen en jongeren ligt de nadruk vaak op de risico’s. Mensen benaderen de seksuele ontwikkeling van hen met een stoornis in het autismespectrum bovendien vaak vanuit een kader van ‘wat er gebrekkig verloopt’ of ‘wat er mist’. De seksuele ontwikkeling en seksualiteit wordt op deze manier vaak als iets problematisch gezien en ook zo benaderd in bijvoorbeeld seksuele vorming. Maar een toename in seksuele belangstelling in de puberteit is normaal, en ook autistische jongeren doen seksuele ervaringen op om hun eigen seksuele functioneren te leren begrijpen. 

Er is nog weinig onderzocht hoe autistische jongeren seksualiteit beleven. Wel benoemen autistische volwassenen dat ze behoefte hebben aan beter passende seksuele en relationele vorming, met integratie van aspecten van autisme, zoals sensorische onder- of overgevoeligheid, belemmeringen in het vinden van een partner en onderhouden van een relatie, en het belang van praten over wensen en grenzen. Onconventionele seksuele interesses en gedragingen hoeven geen probleem te vormen, zolang ze niet grensoverschrijdend zijn en inpasbaar zijn in het dagelijkse leven.  

Opvallend is dat mensen seksuele gevoelens bij autistische jeugd vaak als problematisch benoemen (‘deficiency framework’). Ze spreken dan bijvoorbeeld niet over ‘verliefd’ of ‘verkering’, maar over ‘staren’ of ‘stalken’ (Gougeon, 2010). Het is belangrijk om de seksuele gevoelens van jongeren met een stoornis in het autismespectrum ook vanuit een framework van gezonde seksuele ontwikkeling te bekijken en dus wél te spreken over verliefd, verkering en dergelijke. 

To do: 

Open communicatie over seksualiteit is voor deze kinderen en jongeren essentieel. Zorg dat ouders en zorgprofessionals getraind en voorbereid zijn om met autistische kinderen en jongeren over hun seksuele ontwikkeling te praten, als een positief en normaal onderdeel van hun leven.