Overslaan en naar de inhoud gaan
Richtlijn
Seksuele ontwikkeling
Groep jongeren

5. Aanpak en interventies

Voor interventies rond de seksuele ontwikkeling geldt altijd de volgende aanbeveling: 

Sluit aan bij de leefwereld, ontwikkelingsfase en competenties van een kind of jongere: 

  • Houd rekening met diens specifieke kwetsbaarheden en behoeften.
  • Respecteer de privacy van het kind of de jongere en houd daar rekening mee.
  • Gebruik thema's zoals lichamelijke ontwikkeling, zelfvertrouwen, en relaties als aanknopingspunten in het eerste gesprek, creëer een vertrouwensband en bespreek later ook de meer gevoelige onderwerpen (grensoverschrijding, risico’s). 

Preventie, advies en begeleiding 

Geef kinderen en jongeren (en hun ouders) als jeugdprofessional betrouwbare en begrijpelijke informatie over relaties en seksualiteit en over hoe je eigen verantwoorde keuzes maakt. Gebruik bijvoorbeeld de Sense-website, educatief lesmateriaal en foldermateriaal. Informeer kinderen en jongeren en hun ouders over het belang van veilige, prettige en gewenste seksualiteit. De voorbereiding op seksuele activiteit vraagt extra aandacht bij kinderen vanaf 10 jaar.  

Bijsturen 

Vraag als jeugdprofessional naar seksualiteit en seksueel gedrag, en naar betekenis en context. Geef dan betrouwbare informatie over een gezonde seksuele ontwikkeling, waarin contact prettig, gelijkwaardig en veilig is. Informeer daarnaast over seksuele risico’s (zoals soa’s, zwangerschap, seksuele dwang en online seks), en hoe je deze voorkomt. Vertel ook dat je seksuele contacten kunt weigeren.  

Als jeugdprofessional kun je samen met de ouders seksueel gedrag bijsturen door het te benoemen, te begrenzen en uitleg te geven. Gebruik hierbij het Vlaggensysteem.  

Zie Competenties voor tips en tools rond cultuursensitief werken.  

Vragen en aanbevelingen

Kinderen en ouders ondersteunen

Hoe kun je kinderen en jongeren en hun ouders ondersteunen om een gezonde seksuele ontwikkeling te bevorderen, bespreekbaar te maken en problemen te voorkomen? En hoe maak je seksualiteit bespreekbaar?

Aanbevelingen

Gezonde seksuele ontwikkeling 0-6 jaar

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen in de leeftijdsgroep 0-6 jaar vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor het kind zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

Gezonde seksuele ontwikkeling 6-12 jaar

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen in de leeftijdsgroep 6-12 jaar vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor het kind zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

Gezonde seksuele ontwikkeling 12-23 jaar

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij jongeren in de leeftijdsgroep 12-23 jaar vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor de jongere zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

  • Wijs jongeren (12-23 jaar) op betrouwbare informatie over seksualiteit, zoals sense.info, qpido.nl, meldknop.nl en helpwanted.nl.  

  • Blijf op de hoogte van overige relevante materialen, regionale voorzieningen en organisaties op het gebied van seksualiteit.

Gezonde seksuele ontwikkeling bij een lvb

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor het kind of de jongere zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

Gezonde seksuele ontwikkeling bij autisme

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen en jongeren met een stoornis in het autismespectrum vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor het kind of de jongere zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

Gezonde seksuele ontwikkeling bij gehechtheidsproblematiek

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen en jongeren met gehechtheidsproblematiek vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor het kind of de jongere zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

Gezonde seksuele ontwikkeling bij seksueel trauma

  • Ondersteun en bevorder een gezonde seksuele ontwikkeling bij kinderen en jongeren met een seksueel trauma vanuit een positieve insteek. Normaliseer (gezond) seksueel gedrag dat niet beschadigend is voor het kind of de jongere zelf of voor een ander. Leg uit, leer sociale regels aan en begrens waar nodig.  

Intakefase

  • Bespreek de seksuele ontwikkeling in de intakefase met het kind of de jongere en de ouders en laat dit regelmatig terugkomen tijdens de begeleiding/behandeling. Gebruik hiervoor het Vlaggensysteem en – indien nodig – de Child Sexual Behaviour Inventory (CSBI) of het Risicotaxatie Instrument Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag (RIS).  

Effectieve interventies

Met welke interventies en methoden kunnen jeugdprofessionals een gezonde seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren in de jeugdhulp en jeugdbescherming (blijven) ondersteunen en bevorderen?

Aanbevelingen

Evidence- en practice-based interventies

  • Weet globaal welke interventies worden aanbevolen voor de ondersteuning van de seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren en seksuele opvoedondersteuning van ouders.

  • Weet globaal voor welke doelgroep, leeftijd en welk doel (preventie, signalering en begeleiding/behandeling) deze interventies bedoeld zijn.

  • Maak op basis van de gesprekken met kinderen en jongeren en hun ouders een passende keuze voor een interventie. Evalueer de ingezette interventie met het kind of de jongere en eventueel diens ouders. 

  • Weet aanvullende seksualiteitshulpverlening te vinden voor jongeren van 12 - 23 jaar (Sense, Fiom, Siriz).