Hulp organiseren

Inzetten op de persoonlijke problemen van de ouders

In gezinnen waarbij de jeugdprofessional een uithuisplaatsing overweegt, zijn vaak forse opvoedproblemen. Deze kunnen zich uiten in ernstige en langdurige kindermishandeling of een hoog risico daarop. Vaak is er bij de ouders een (ernstig) tekort aan opvoedingsvaardigheden en kampen zij ook met persoonlijke problemen. Denk aan trauma’s, verslavingen of andere psychische issues. Via het (problematisch) gedrag van het kind wordt doorgaans de problematiek in het gezin zichtbaar (Harder et al., 2020b). Ouders die in hun eigen kindertijd traumatische ervaringen hebben gehad, profiteren minder van opvoedingsinterventies dan ouders zonder zulke ervaringen. Daarom is het belangrijk om in te zetten op traumabehandeling bij ouders, mede om opvoedingsinterventies te laten slagen (Van der Asdonk et al., 2021).

Om een uithuisplaatsing te voorkomen is het dus belangrijk om hierop in te zetten:

• Passende hulp voor ouders bij hun trauma-, psychische en/of verslavingsproblemen, voor zover zij die hulp (nog) niet hebben.
• Interventies om beschermende factoren in het gezin te versterken en aanwezige risicofactoren te verkleinen.
• Versterking van het sociale netwerk van ouders en het organiseren van compenserende ondersteuning.
• Psycho-educatie aan ouders en kind, over wat er aan de hand is en wat dit betekent voor het kind.
• Interventies die specifiek zijn ontwikkeld voor kinderen van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen (KOPP/KOV) (zie de richtlijn KOPP/KOV);
• Interventies voor de verbetering van de ouder-kindrelatie (zie de richtlijn Problematische gehechtheid).

Voor de ontwikkeling van kinderen is het natuurlijk belangrijk dat hun ouders genoeg in staat zijn tot opvoeden. Kampen ouders zelf met veel persoonlijke problemen, dan kan het nodig zijn je eerst op die problemen te richten. En pas later op de (verdere) ontwikkeling van hun opvoedingsvaardigheden. Houd hierbij wel in de gaten of de ontwikkeling en veiligheid van kinderen niet in het geding is, en of de opvoedsituatie goed genoeg is. Meer hierover lees je bij Welke afwegingen en criteria zijn van belang om te beslissen of een uithuisplaatsing nodig is. Om een zorgvuldige afweging te maken of ouders tot ‘goed genoeg’ opvoederschap in staat zijn, kan de richtlijn Gezinnen met meervoudige en complexe problemen helpend zijn.

Inzetten op de problematiek van het kind

Deze problemen bij het kind kunnen een reden zijn voor een uithuisplaatsing:

• Ernstige trauma-, emotionele en gedragsproblemen.
• Gevaarlijk of bedreigend gedrag van het kind richting gezinsleden.
• Verminderd contact met de realiteit, door een psychose, zelfbeschadiging en/of neiging of poging tot suïcide (Harder et al., 2020b). 

Zulke ernstige problemen zijn voor ouders moeilijk te hanteren, zelfs als zij beschikken over goede opvoedingsvaardigheden en beschermende factoren. Het is dan ook belangrijk om ouders zó te ondersteunen dat zij de zorg voor hun kind aankunnen. Tijdige en passende hulp of behandeling voor kinderen met ernstige problemen kan helpen om een uithuisplaatsing te voorkomen. Zie hiervoor de specifieke richtlijnen voor Residentiële jeugdhulp en jeugd-ggz.