Gezonde seksuele ontwikkeling bij autisme

Het is belangrijk om de seksuele ontwikkeling bij kinderen en jongeren met een autismespectrumstoornis (ASS) te ondersteunen door passende seksuele en relationele vorming aan te bieden, en niet alleen in te zoomen op risico’s en gevaren. Autistische kinderen en jongeren zijn voor seksuele vorming (meer dan andere kinderen en jongeren) afhankelijk van ouders, zorg en school. Ze hebben duidelijke informatie nodig, bijvoorbeeld over de lichamelijke veranderingen die ze in de puberteit ondergaan. Maar ze moeten ook leren over sociale en relationele vaardigheden, hun eigen wensen en grenzen, het inschatten van de wensen en grenzen van een ander, hun seksuele oriëntatie en genderidentiteitsontwikkeling. 

Handvatten voor advies aan en de begeleiding van kinderen en jongeren met ASS

Het is belangrijk dat je als jeugdprofessional aandacht hebt voor specifieke kenmerken van autisme, zoals beperkingen in de sociale communicatie en interactie, sensorische onder- en overgevoeligheid, repetitief gedrag en rituele activiteiten, minder kennis over seksualiteit, minder mogelijkheid om te experimenteren met seksuele relaties, minder seksuele vorming, minder remmingen, en gebrek aan empathie. Houd er rekening mee hoe deze kenmerken de (individuele) seksuele en relationele ontwikkeling, beleving en ervaring mede vormen. Kortom: 

• Besteed extra aandacht aan seksuele weerbaarheid (wensen en grenzen) in relatie tot autistische kenmerken.
• Besteed proactief aandacht aan sociale en communicatieve vaardigheden, bijvoorbeeld in het aangaan en behouden van relaties: je verplaatsen in de ander, uitvragen wat de ander wil, sociale situaties inschatten, omgaan met teleurstellingen en (seksuele) frustraties. Gebruik hiervoor de interventie/training Ik Puber.
• Besteed extra aandacht aan homo- en biseksualiteit in seksuele en relationele vorming en wees alert op genderdysforie en een negatieve omgeving.
• Bespreek stereotype interesses (zoals preoccupatie of parafilie) in seksuele vorming en gesprekken over seksualiteit en relaties. Zoek samen met ouders en kinderen naar manieren om seksualiteit en relaties in het dagelijkse leven in te passen. 

Hoe doe je dat? De kennis die autistische jongeren aangereikt krijgen, moet rustig, overzichtelijk en consequent zijn (Academische Werkplaats Autisme, 2018). Kortom:  

• Gebruik expliciete en concrete taal.
• Wees consequent in taalgebruik en regels.
• Leg nuanceringen uit en gebruik geen dubbelzinnige taal.
• Definieer begrippen.
• Vraag naar de betekenis van begrippen en vul aan.
• Herhaal informatie.
• Praat kalm, rustig en duidelijk.
• Stel één vraag tegelijk.
• Geef het kind of de jongere de tijd om te antwoorden.
• Gebruik relevant en realistisch beeldmateriaal (foto’s, tekeningen, pictogrammen).
• Gebruik relevante en duidelijke visuele ondersteuning (schema’s, diagrammen, checklists, rijtjes).
• Geef aandacht aan de theoretische uitleg van sociale regels.
• Bied ruimte voor het (anoniem) stellen van persoonlijke vragen.
• Betrek ouders bij de behandeling/begeleiding.