8. Meer- en anderstaligen

Invloed andere moedertaaal

De onderstaande aanbevelingen gelden specifiek voor gedragswetenschappers en lees- en spellingspecialisten.
Houd rekening met effecten van transfer door te letten op (fouten)patronen die te verklaren zijn vanuit de moedertaal.
Inventariseer zo goed mogelijk de afstand (oftewel: de verschillen en overeenkomsten) tussen de moedertaal en het Nederlands. Handvatten voor deze inventarisatie vind je onder meer op www.moedint2.nl en www.meertaligheidentaalstoornissenvu.weebly.com.
Ga na hoe de taal- en/of leesontwikkeling in de moedertaal verliep en wat het niveau van taalbeheersing in de moedertaal is.

Minimaal taalniveau

De onderstaande aanbevelingen gelden specifiek voor lees- en spellingspecialisten.
Wacht niet met het signaleren van lees- en/of spellingproblemen tot het kind de Nederlandse taal (bijna) beheerst. Moeilijkheden zijn al te signaleren als de mondelinge taalontwikkeling nog in volle gang is.
Zorg ervoor dat meer- en anderstaligen voldoende kansen en mogelijkheden hebben om zich het fonologische systeem in het Nederlands eigen te maken. Besteed extra aandacht aan klanken en letter-klankkoppelingen die niet in de moedertaal van het kind voorkomen.

Minimaal taalaanbod

De onderstaande aanbevelingen gelden specifiek voor lees- en spellingspecialisten.
Bied ondersteuning op de verschillende niveaus van het continuüm van onderwijs en zorg om lees- en spellingproblemen te voorkomen.
Meer- en anderstaligen hebben baat bij expliciete instructie die zich richt op fonologische vaardigheden, klank-tekenkoppelingen en decodeervaardigheden op woordniveau in combinatie met het lezen van betekenisvolle, authentieke teksten. Ondersteun hierin het onderwijsteam.
Bied aanvullende interventies die op meerdere componenten gericht zijn, zoals foneembewustzijn, alfabetisch principe, leesvloeiendheid en taalbegrip. Het is belangrijk om in instructie en interventie niet alleen ondersteuning te geven bij leesvaardigheid, maar ook aandacht te besteden aan mondelinge taalvaardigheid. Stem de balans tussen de verschillende componenten af op de ondersteuningsbehoefte van het meer- of anderstalige kind.
Monitor de effecten van instructie en interventie. Zo zijn deze voortdurend af te stemmen op de ondersteuningsbehoeften.

Signaleringsinstrumenten

De onderstaande aanbevelingen gelden specifiek voor lees- en spellingspecialisten.
Gebruik bestaande beschikbare toetsen om de lees- en spellingontwikkeling te monitoren en eventuele problemen te signaleren.
Wees voorzichtig met het gebruik en de interpretatie van normscores als het kind niet vergelijkbaar is met de normgroep. Dit geldt vooral voor anderstalige kinderen die niet vanaf het begin Nederlandstalig onderwijs hebben gevolgd.
Maak naast toetsen gebruik van alternatieve evaluatie- en toetsprocedures, zoals een gesprek met ouders en de leerkracht, observaties in de klas, (fouten)analyses, dynamische toetsing en methodegebonden toetsing.
Beoordeel de instructiegevoeligheid door meer- en anderstalige kinderen ondersteuning te bieden op verschillende niveaus binnen het continuüm van onderwijs en zorg.

Diagnostiek

De onderstaande aanbevelingen gelden specifiek voor gedragswetenschappers en behandelaars.
Besteed in de diagnostiek aandacht aan de taal- en leesontwikkeling van het kind – zowel in het Nederlands als in hun moedertaal (als het kind hierin heeft leren lezen).
Voer een ruime taak- en klachtenanalyse uit, met aandacht voor de meertalige en culturele context van het kind.
Integreer mondeling taalonderzoek in de diagnostiek om uit te sluiten dat de leesproblemen het gevolg zijn van het tweedetaalverwervingsproces.
Verken de mogelijkheid om een tolk in te schakelen om beter zicht te krijgen op de ontwikkeling in de moedertaal.

Behandeling

Richt de behandeling op het oefenen van het alfabetisch principe. Vul dat eventueel aan met behandeling gericht op het verbeteren van de leesvloeiendheid en het vergroten van de woordenschat en/of het leesbegrip.

Vereiste expertise

De onderstaande aanbevelingen gelden specifiek voor gedragswetenschappers, behandelaars en lees- en spellingspecialisten.
Zorg dat je weet welke factoren een rol spelen bij lees- en spellingontwikkeling in een tweede taal en bij tweedetaalverwerving in bredere zin. Zorg ook dat je in staat bent om lees- en/of spellingmoeilijkheden als gevolg van dyslexie te onderscheiden van problemen die het (logische) gevolg zijn van het tweedetaalverwervingsproces. Wees je bewust van mogelijke onder- en oversignalering, alsook van mogelijke onder- en overdiagnose.
Zorg dat je beschikt over interculturele competentie. Zorg daarnaast dat je relaties kunt leggen tussen verschillende culturen in termen van begrip, acceptatie en waardering.