Overslaan en naar de inhoud gaan
Richtlijn
Dyslexie
Jongere met tas kijkt om

6. Behandeling en ondersteuning

Verschil in ondersteuning

Wat is het verschil tussen de ondersteuning van kinderen met lees- en/of spellingproblemen en de ondersteuning van kinderen met dyslexie?

Aanbeveling

Verschil in ondersteuning

  • Er zijn voor deze vraag geen aanbevelingen geformuleerd.

Werkzame elementen

Wat zijn de werkzame elementen in de behandeling van dyslexie?

Aanbevelingen

Effectieve algemene kenmerken

  • Maak bij het ondersteunen en behandelen van kinderen met dyslexie gebruik van algemeen werkzame factoren. Denk aan intensiteit, herhaling, een gestructureerde, systematische opzet, expliciete doelen, directe feedback, en een oplopende moeilijkheidsgraad en complexiteit van de lees- en spellingoefeningen. Gebruik waar mogelijk een programma waarvan de effectiviteit is aangetoond.

Werkzame elementen

  • Richt de behandeling primair op het verbeteren van de fonologische vaardigheden. Doe dit door training in het fonologisch bewustzijn en de letterkennis te combineren. Geef directe instructie bij de spellingregels. Hanteer een systematische aanpak waarbij je het kind letter-klankkoppelingen, klank-tekenkoppelingen en decodeervaardigheid laat toepassen in lees- en spellingoefeningen.

  • Implementeer voor kinderen met problemen op het gebied van de leesvloeiendheid interventies die zich richten op het verhogen van de leesvloeiendheid. Denk aan herhaald lezen van (pseudo)woorden of teksten, flitslezen, en begeleid hardop lezen van teksten. Als het foneembewustzijn onvoldoende ontwikkeld is, kan training in het foneembewustzijn effectief zijn in de eerste fase van de behandeling. 

  • Bevorder binnen spellingvaardigheid de ‘zelfregulatie’: het zelfstandig selecteren en uitvoeren van spellingstrategieën en het reflecteren op de effectiviteit hiervan.

  • Pas bij adolescenten dezelfde behandelelementen toe als bij jongere kinderen, maar richt de behandeling op woorden en niet op losse klanken of woorddelen. Bepaal op basis van de gegevens uit het diagnostisch onderzoek welke behandelelementen je moet toepassen. 

Niet-effectieve elementen in de behandeling

  • Wees op de hoogte van het gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing van de volgende interventies: visuele interventies, auditieve interventies, aandachtsprocessen, training gericht op (senso-) motorische vaardigheden, beelddenken, kernvisiemethode, diëten en medicatie. Pas deze kennis toe om gegronde beslissingen te nemen over het gebruik van deze interventies en het informeren van kinderen en ouders hierover.

Specifieke leeftijds- en doelgroepen

Hoe ziet de behandeling van lees- en/of spellingproblemen bij specifieke leeftijds- en doelgroepen eruit?

Aanbevelingen

ADHD

  • Voer ter ondersteuning en behandeling van kinderen met zowel dyslexie als ADHD aanpassingen door in de reguliere dyslexiebehandeling. Denk aan psycho-educatie over dyslexie én ADHD, aandacht voor de motivatie van het kind, het creëren van een gestructureerde en voorspelbare omgeving, gerichte afstemming van het moeilijkheidsniveau en extra gebruik van de computer. 

Taalontwikkelingsstoornis (TOS)

  • Zorg dat de ondersteuning en behandeling van kinderen met zowel een taalontwikkelingsstoornis (TOS) als dyslexie afgestemd is op de TOS-problematiek. Denk aan de afstemming van taal op het taalniveau, afstemming van informatie en taken, een gestructureerde en voorspelbare omgeving en het gebruik digitale middelen bij het geven van een instructie.

Autismespectrumstoornis (ASS)

  • Zorg voor een duidelijke structuur bij het ondersteunen en behandelen van kinderen met zowel dyslexie als ASS. Maak duidelijke afspraken, besteed expliciete aandacht aan het generaliseren van kennis naar andere contexten en begeleid het kind bij het leggen van verbanden tussen delen van een zin of tekst.

Hoogbegaafdheid

  • Richt de ondersteuning en behandeling van hoogbegaafde kinderen met dyslexie op zowel de kenmerken van hoogbegaafdheid als op de kenmerken van dyslexie. Zet hierbij een vergelijkbare dyslexiebehandeling in als voor gemiddeld intelligente kinderen met dyslexie. Besteed daarnaast expliciet aandacht aan het versterken van hun talenten, het bevorderen van hun autonomie, het geven van inzicht en het aanleren van effectieve copingstrategieën.

Adolescenten

  • Pas bij adolescenten dezelfde behandelelementen toe als bij jongere kinderen, maar richt de behandeling op woorden en niet op losse klanken of woorddelen. Bepaal op basis van de gegevens uit het diagnostisch onderzoek welke behandelelementen toegepast dienen te worden. 

  • Besteed bij de ondersteuning en behandeling van adolescenten met dyslexie aandacht aan planningsvaardigheden en studerend lezen. Richt de aandacht op het bestuderen van woorden, ook in de moderne vreemde talen. Ondersteun de adolescenten bovendien bij het functioneel schrijven.

Zelfredzaamheid

In hoeverre vergroot de behandelmethode de zelfredzaamheid van het kind?

Aanbeveling

Vergroting zelfredzaamheid

  • Bepaal bij veranderingen in de (schoolse) context welke ondersteuning een kind nodig heeft voor betere leerresultaten. De mate van ervaren zelfredzaamheid en de gewenste ondersteuning kan veranderen als gevolg van eisen die het kind of diens omgeving stelt.

Verschil in advies

Waarin verschilt het advies over ondersteuning bij lees- en/of spellingproblemen van het advies over ondersteuning bij dyslexie?

Aanbeveling

Verschillen in ondersteuning

  • Voor deze vraag zijn geen aanbevelingen geformuleerd.

Sociaal-emotionele ondersteuning en psycho-educatie

Hoe besteed je in de behandeling aandacht aan sociaal-emotionele ondersteuning en psycho-educatie?

Aanbevelingen

Sociaal-emotionele ondersteuning en psycho-educatie

  • Besteed binnen en na de behandeling van kinderen met dyslexie aandacht aan hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Bijvoorbeeld via psycho-educatie gericht op de sociaal-emotionele problemen die deze kinderen veelal ervaren. Overweeg hierbij of het zinvol is om de belangrijkste personen in de omgeving van het kind bij de psycho-educatie te betrekken.

  • Richt interventies op het versterken van ‘self-efficacy’ (vertrouwen in eigen kunnen) en gevoel van controle. Zorg voor herhaalde succeservaringen en daarmee aan een beter zelfbeeld van het kind.

Technische hulpmiddelen

Welke technische hulpmiddelen zijn beschikbaar voor kinderen en jongeren met dyslexie en wanneer kun je als professional welk hulpmiddel inzetten ter ondersteuning van kinderen en jongeren met dyslexie?

Aanbevelingen

Technische hulpmiddelen

  • Zowel jonge als oudere kinderen kunnen profiteren van de inzet van technische hulpmiddelen. Verken al vroeg in het basisonderwijs de mogelijkheden en stel gebruik niet uit tot het voortgezet onderwijs.

  • Een technisch hulpmiddel heeft vooral een positief effect als het tekstbegrip zonder tekst-naar-spraak bemoeilijkt wordt door de problemen met technisch lezen. Het kind heeft geen of minder baat – of zelfs hinder – van tekst-naar-spraak als hij de tekst zelfstandig kan lezen. Dit betekent dat een leerling niet bij het lezen van alle teksten gebruik hoeft te maken van technische hulpmiddelen. 

  • Hou rekening met de persoonlijke voorkeuren van kinderen. Deze voorkeuren kunnen te maken hebben met de voorzieningen van het hulpmiddel, maar ook met de emoties van de kinderen over het gebruik ervan. 

  • Kinderen moeten oefenen met hulpmiddelen voordat het gebruik ervan effect heeft. Dit betekent dat er voldoende expertise moet zijn om kinderen te ondersteunen en eventuele technische problemen te verhelpen. 

  • Inventariseer de beschikbare technische hulpmiddelen, bijvoorbeeld via www.dyslexiecentraal.nl. Er zijn geregeld nieuwe of vernieuwde hulpmiddelen. Wijs ook op de scholingsmogelijkheden bij het gebruik van deze hulpmiddelen.

Nazorg

Wat zijn belangrijke ingrediënten voor de nazorg van kinderen en jongeren met dyslexie?

Aanbevelingen

Nazorg

  • Zorg na de behandeling voor een nazorgtraject, met als doel om kinderen voldoende leesmotivatie en vertrouwen in eigen kunnen te geven zodat zij zelfstandig blijven lezen.

  • Weet dat er beperkte kennis is over langetermijneffecten van dyslexiebehandeling. Blijf de lees- en spellingontwikkeling na afloop van de behandeling monitoren, zodat bij terugval snel opnieuw een interventie in te zetten is.

Effectieve behandelmethoden

Wat zijn effectieve behandelmethoden bij dyslexie?

Aanbeveling

Effectieve behandelmethoden

  • Er zijn geen aanbevelingen geformuleerd voor deze vraag.

Langetermijneffecten

Wat zijn de langetermijneffecten van behandelmethoden?

Aanbeveling

Langetermijneffecten

  • Er zijn bij deze vraag geen aanbevelingen geformuleerd.