Ouderinterventies bij kinderen tot 12 jaar

Effecten

In het algemeen blijkt dat gedragstherapeutische oudertrainingen probleemgedrag verminderen (zie onder andere Dretzke et al., 2009; Lundahl, Risser & Lovejoy, 2006; Piquero, Farrington, Welsh, Tremblay & Jennings, 2009). Ook blijven de behaalde resultaten doorgaans bestaan (Van Aar, Leijten, Orobio de Castro & Overbeek, 2017; Lundahl, Risser & Lovejoy, 2006).

Factoren die de effectiviteit beïnvloeden

Omdat er veel onderzoek is gedaan naar de effectiviteit van oudertrainingen, is er ook vrij veel bekend over factoren die deze effectiviteit al dan niet beïnvloeden.

Uit onderzoek blijkt dat de effectiviteit van de oudertraining niet beïnvloed wordt door de sekse, leeftijd of etniciteit van het kind. Ook blijken kinderen met ernstigere problematiek de grootste vooruitgang te laten zien (Leijten, Raaijmakers, Orobio de Castro & Matthys, 2013; Lundahl, Risser & Lovejoy, 2006; Menting, Orobio de Castro & Matthys, 2013). 

Voor kinderen met een licht verstandelijke beperking (lvb) geldt het volgende:

• Het aantal sessies, de sessieduur en de leeftijd hebben geen effect op het resultaat van de training. Een combinatie van groepssessies en individuele consultatie werkt wel beter dan één van deze componenten afzonderlijk (Skotarczak & Lee, 2015).
• De effectiefste ouderinterventies lijken degene die gebaseerd zijn op reguliere interventies en aangepast aan kinderen met een (licht) verstandelijke beperking (Einfeld, Tonge & Clarke, 2013). 

Stress bij ouders door negatieve levensgebeurtenissen (zoals een echtscheiding of werkloos raken) heeft een kleine negatieve invloed op het effect van de interventie en vergroot de kans dat ouders voortijdig de training beëindigen (Reyno & McGrath, 2006). Het is onduidelijk of gezinnen met een laag inkomen of laag opleidingsniveau minder profiteren van de ouderinterventie gericht op opvoedingsvaardigheden. Sommige studies suggereren van wel (Leijten et al., 2013; Reyno & McGrath, 2006), maar andere studies bevestigen het niet (Leijten, Raaijmakers, Orobio de Castro, Van den Ban & Matthys, 2017). 

Er is niets bekend over de invloed die een licht verstandelijke beperking bij de ouders heeft op de effectiviteit van een ouderinterventie gericht op opvoedingsvaardigheden.

Wat betreft de inhoud van de interventie blijken er positieve resultaten voort te komen uit het werken aan positieve interacties en het oefenen met het eigen kind (Kaminski, Valle, Filene & Boyle, 2008). Bij oppositioneel of agressief gedrag blijken werkzame interventies veel gebruik te maken van de volgende elementen (Chorpita & Daleiden, 2009): 

• Complimenten geven.
• Time-outs.
• Tastbare beloningen.
• Positieve opdrachten.
• Probleem oplossen.
• Differentiële bekrachtiging.
• Voordoen.
• Aandacht voor cognities en psycho-educatie van de ouders.

Het aanbieden van andere interventies (naast de ouderinterventie gericht op opvoedingsvaardigheden) is gerelateerd aan minder goede resultaten van de ouderinterventie. Het gaat dan bijvoorbeeld om hulp bij verslaving van de ouders of het aanbieden van onderwijs (Kaminski et al., 2008). Het aanbieden van andere interventies naast de ouderinterventie is niet meteen de oorzaak van de slechtere resultaten van deze ouderinventie. Het is zeer goed mogelijk dat bepaalde problemen ervoor zorgen dat er aanvullende interventies nodig zijn én ervoor zorgen dat de ouderinterventie minder effectief is. 

In de praktijk is er consensus over de noodzaak om aandacht te schenken aan bijkomende problemen waarmee gezinnen te kampen hebben. Andere problemen staan soms immers zó in de weg dat ouders zich onvoldoende kunnen richten op hun oudertaak. Hulp in de vorm van bijvoorbeeld materiële ondersteuning of de behandeling van psychische problemen kan dan nodig zijn. Vereisten hierbij zijn een multidisciplinaire aanpak, een goede coördinatie van de zorg en een juiste inschatting van de belastbaarheid van de ouders.

De meeste overige kenmerken van ouderinterventies gericht op opvoedingsvaardigheden (zoals het aantal, de setting en het groeps- of juist individuele karakter van sessies) houden geen verband met de effectiviteit van interventies. Wel zijn er eerste aanwijzingen dat trainingen onder begeleiding van een therapeut effectiever zijn dan zelfgestuurde trainingen (Tarver, Daley, Lockwood & Sayal, 2014). Over het effect van digitale interventies is nog te weinig bekend om er iets over te zeggen.