Samenhangend beeld van de problematiek opstellen

Toelichting op de aanbevelingen

Maak samen met het kind en de ouders een samenhangend beeld en leg dit vast in het cliëntdossier. Beschrijf in termen van ontwikkelingsbehoeften, opvoedingsvaardigheden en gezins- en omgevingsfactoren wat er goed gaat en waar vragen en/of problemen liggen. Bezie deze vragen en/of problemen in de context waarin ze zich voordoen. Geef kortom antwoord op de onderzoeksvraag: wat heeft het kind nodig om zich goed te kunnen ontwikkelen, gezien hun specifieke ontwikkelingsbehoeften, de opvoedingsvaardigheden van hun ouders en de gezins- en omgevingsfactoren.
Gebruik het classificatiesysteem CAP-J voor het eenduidig benoemen van het probleem. Let op: per januari 2025 is CAP-J opgeheven. In de volgende herziening van deze richtlijn wordt nagegaan wat hiervan de consequenties zijn voor de richtlijn.
Bespreek als jeugd- en gezinsprofessional het samenhangend beeld met een gedragswetenschapper. Doe dat in elk geval bij complexe en/of meervoudige problemen, inclusief specialistische vragen (bijvoorbeeld bij gezinnen met meervoudige en complexe problemen of vermoedens van ontwikkelings- of psychiatrische problematiek). Schakel de gedragswetenschapper ook in als uit de analyse blijkt dat verder onderzoek of de toepassing van vragenlijsten van belang is om te checken of getrapte diagnostiek (‘stepped diagnostics’) nodig is.
Specifiek voor het gedwongen kader geldt het volgende: bespreek het raadsrapport en/of de beschikking van de kinderrechter met het kind en de ouders om gezamenlijk tot een samenhangend beeld van de situatie te komen. Besteed daarbij expliciet aandacht aan de wensen en behoeften van ouders; hun eigen problemen hebben veel invloed op hun vermogen om hun kind(eren) op te voeden. Jouw aandacht voor de situatie, stress en angst van ouders kan helpen om een goede samenwerkingsrelatie tot stand te brengen. Stel het samenhangend beeld bij als het kind en de ouders er nog vragen of opmerkingen over hebben.

Het samenhangend beeld is het resultaat van de analyse van zowel de aard en ernst van de problematiek als de mogelijke oorzaken en instandhoudende factoren. Het is een samenhangende beschrijving van wat er aan de hand is (‘onderkennende diagnose’) en welke verklaringen er zijn voor wat er goed en niet goed gaat in een gezin (‘verklarende diagnose’). Het leidt tot aanknopingspunten voor geschikte hulp (‘handelingsgerichte diagnose’). Door problemen in verschillende domeinen met elkaar in samenhang te brengen, wordt duidelijk hoe verschillende problemen elkaar beïnvloeden en te doorbreken zijn. Het samenhangend beeld is gebaseerd op de informatie uit de analyse. Het bevat dus geen nieuwe informatie (informatie die niet in de analyse staat).

Framework for the Assessment of Children in Need and their Families

Het is belangrijk om de problemen en sterke kanten te verkennen in de ontwikkelingsbehoeften van het kind, de opvoedingsvaardigheden van ouders, de gezins- en omgevingsfactoren en de samenhang tussen dit alles. Een bruikbaar model voor deze verkenning is het Framework for the Assessment of Children in Need and their Families (Department of Health, 2000) (zie Het beslisproces). Het Framework helpt ook om het kind te bezien binnen de context waarin zij opgroeien – en om deze informatie toe te voegen aan het samenhangend beeld: wat heeft het kind nodig om zich goed te kunnen ontwikkelen, gezien hun specifieke ontwikkelingsbehoeften, de opvoedingsvaardigheden van hun ouders en de gezins- en omgevingsfactoren.

CAP-J

Let op: per januari 2025 is het classificatiesysteem CAP-J opgeheven. De volgende herziening van deze richtlijn gaat in op de consequenties voor deze richtlijn.

Problemen zijn tot januari 2025 eenduidig te benoemen met het Classificatiesysteem voor de Aard van de Problematiek van cliënten in de Jeugdhulp (CAP-J) (Konijn et al., 2009). Dit systeem geeft definities van lichte en zware problemen waarmee cliënten bij de jeugdhulp en jeugdbescherming komen. Het is een aanvulling op onder andere de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V ) (APA, 2013), het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.

Het gebruik van de CAP-J is optioneel, maar kan jeugdprofessionals helpen eenduidige terminologie te gebruiken, zodat er onderling geen verwarring ontstaat over wat er aan de hand is in gezinnen. Net als de DSM-V kent de CAP-J vijf assen:

As A.: psychosociaal functioneren van het kind.
As B.: lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren van het kind.
As C.: vaardigheden en cognitieve ontwikkeling.
As D.: gezin en opvoeding.
As E.: het kind en omgeving.