Psycho-educatie
Toelichting op de aanbevelingen
-
Leg het accent in de pleegzorgbegeleiding niet zozeer op de ervaren belasting voor het pleeggezin, maar op het sensitief-responsief en traumasensitief opvoedgedrag van de pleegouders. Bied de pleegouders psycho-educatie, opvoedingsondersteuning en opvoedtraining met behulp van het lokale team of specialisten uit de jeugdhulp. Dit helpt meer om een breakdown te voorkomen dan een focus op de ervaren belasting voor het pleeggezin.
-
Ondersteun pleegouders zodat ze goed om kunnen gaan met het signaalgedrag of de beperking van hun pleegkind. Ondersteun pleegouders in het onderkennen en interpreteren van afwijkend en leeftijdsadequaat gedrag, maar ook bij het onderkennen van trauma.
-
Bevorder in de opvoedingsondersteuning van pleegouders dat zij:
- ondersteunen (bemoedigen, gewenst gedrag positief bekrachtigen, helpen, affectie tonen);
- toezichthouden (reguleren van kindgedrag met uitleg, aanwijzingen en consequent leidinggeven);
- aansluiten bij de ontwikkelingsleeftijd van het kind;
- het pleegkind de mogelijkheid bieden over diens verleden te praten;
- ruimte geven aan de eigenheid en identiteitsvorming van het kind.
Vroege signalering voorkomt breakdowns
Als pleegzorgbegeleider heb je de belangrijke taak om zowel voorafgaand als gedurende de plaatsing te signaleren of pleegouders de opvoeding en verzorging van het pleegkind aankunnen. Om zo het afbreken van een pleegzorgplaatsing te voorkomen (De Baat & De Lange, 2013).
Uit onderzoek blijkt dat de gezinsbelasting van het pleeggezin niet direct van invloed is op het ontstaan van signaalgedrag (eerder wel ‘probleemgedrag’ genoemd) van het kind (Vanderfaeillie et al., 2009). Pleegouders ondersteunen om de gezinsbelasting te verminderen is daarom mogelijk weinig effectief.
Maar uit de praktijk komen signalen dat pleegzorgbegeleiders pleegouders wel handvatten kunnen bieden om met stress om te gaan en te zorgen voor ontspanningsmogelijkheden of een adempauze, zoals weekendpleegzorg elders. Je kunt hiervoor cursussen aanbieden, bijvoorbeeld gericht op vitaal blijven, en op omgaan met probleemgedrag door de onderliggende oorzaken te herkennen.
Wanneer een plaatsing toch eindigt in een breakdown, is het belangrijk om nazorg te bieden. Met aandacht voor gevoelens van rouw en verdriet van het gehele pleeggezin: zowel de pleegouders als hun eigen kinderen (Abrahamse et al., 2019).
Psycho-educatie als kern van ondersteuning
Ondersteuning van pleegouders moet vooral bestaan uit psycho-educatie. Van reguliere opvoedingsondersteuning (positief opvoeden) tot ondersteuning die specifiek gericht is op wat in pleegzorg speelt (trauma, gehechtheid, samenwerken met ouders) en opvoedtraining bij als problematisch ervaren gedrag.
Pleegouders kunnen leren om op een positieve manier met dit signaalgedrag van hun pleegkind om te gaan. Het resultaat: minder problematisch ervaren gedrag en minder voortijdig afgebroken pleegzorgplaatsingen (Rock et al., 2015; Chamberlain et al., 1992; Fisher et al., 2000; Kalland & Sinkkonen, 2001).
Zulke trainingen zijn het efficiëntst gedurende het verblijf van het pleegkind in het pleeggezin (en dus niet enkel voor aspirant-pleegouders). Dan kunnen de pleegouders de aangeleerde vaardigheden ter plekke oefenen (bij voorkeur met het aanwezige pleegkind), en hulp en feedback krijgen (Dorsey et al., 2008).
Zet in het begin (en zo mogelijk ook in het vervolg) van de plaatsing zo mogelijk Video-Interactie Begeleiding in om pleegouders te begeleiden in de dagelijkse interactie met het pleegkind. Vergeet daarbij ook de eigen kinderen van pleegouders niet, want zij krijgen vaak met hetzelfde gedrag te maken.
Specifieke uitdagingen tijdens de plaatsing
Gedurende de plaatsing krijgen pleegouders vaak te maken met gedragingen van hun pleegkind die zorgwekkend zijn of een grote impact hebben op het dagelijks leven van het pleeggezin. Daarnaast kunnen kinderen bijvoorbeeld een (licht) verstandelijke beperking of een andere diagnose hebben waar de pleegouders nog geen ervaring mee hebben.
Interventies gericht op problemen die het kind ervaart of op vergroting van hechtingssensitief pleegouderschap kunnen de gehechtheidsrelatie bevorderen.
Verdieping en onderbouwing
Meer informatie over de begeleiding van pleegouders en effectieve interventies voor pleegkinderen, staat in Volgen en stimuleren van ontwikkeling van pleegkinderen. Er is uit de literatuur nog weinig bekend over netwerkgericht werken en de werkzame elementen hiervan binnen de pleegzorg, maar uit de praktijk is de verwachting dat een krachtig netwerk met belangrijke personen rond pleegouders een breakdown kan voorkomen (Windesheim 2017). Het benutten van het netwerk wordt in Samenwerking behandeld.