Ongewenst gedrag ombuigen

Op ongewenst gedrag valt op verschillende manieren te reageren. Sommige opvoedingstechnieken zijn gericht op het aanleren van nieuw gedrag bij kinderen, andere op het uitdoven van ongewenst gedrag. 

Opvoedingstechnieken gericht op het aanleren van nieuw gedrag

Sturende feedback

Als beroepsopvoeder gebruik je sturende feedback als een kind tegelijkertijd gewenst en ongewenst gedrag laat zien. Je benoemt dan alleen wat er goed gaat en negeert wat er niet goed gaat. Het doel hiervan is dat het kind het gewenste gedrag voortzet en het ongewenste gedrag stopt.

Corrigerende instructie

Hierbij zeg je als beroepsopvoeder niet alleen tegen het kind wat er misgaat in diens gedrag, maar geef je ook aan wat je van diens gedrag verwacht – en waarom het voor het kind zelf handig is om dat gedrag te laten zien. Daarmee stop je niet alleen het ongewenste gedrag, maar leer je het kind ook direct nieuw gedrag aan (Slot & Spanjaard, 2009). Een corrigerende instructie is kort en krachtig.

Opvoedingstechnieken gericht op het uitdoven van ongewenst gedrag

Negeren

Als je kinderen negeert, dan geef je ze geen aandacht wanneer ze storend gedrag laten zien. Dit betekent dat je als opvoeder je aandacht bewust ergens anders op richt en niet reageert op het storende gedrag. Daarbij is van belang dat je al het lichamelijke, verbale en visuele contact met het kind verbreekt. In groepsverband kun je er als beroepsopvoeder niet altijd voor kiezen om ongewenst gedrag te negeren. Het risico is dan namelijk groot dat kinderen elkaars negatieve gedrag versterken. De corrigerende instructie (zie hierboven) of time-out (zie hieronder) ligt in dat geval meer voor de hand.

Time-out/apart zetten

Bij een time-out laat je een kind ergens alleen zodat die tijdelijk geen aandacht krijgt. Dit is dus eigenlijk een zwaardere variant van negeren.

Straffen

Met ‘straffen’ wordt hier een opvoedingstechniek bedoeld die als doel heeft ongewenst gedrag om te buigen. Besef dat straffen een van de minst effectieve middelen van beroepsopvoeders is. Ga daarom slechts in uiterste gevallen over tot straffen. Laat een straf direct volgen op ongewenst gedrag. En geef hierbij nadrukkelijk aan dat zulk gedrag niet wordt getolereerd. 

Hoewel het de voorkeur heeft niet te straffen, is gedrag soms zo storend of schadelijk (voor het kind zelf en/of voor anderen) dat ingrijpen noodzakelijk is. Je kunt er ook voor kiezen om direct te begrenzen bij ernstig grensoverschrijdend gedrag. 

Kinderen hebben recht op een respectvolle behandeling die rekening houdt met hun leeftijd. Pas daarom als straf geen vrijheidsbeperkende maatregelen toe die in gesloten jeugdhulp onder strikte voorwaarden wettelijk toegestaan zijn. En geef het kind ook de mogelijkheid om over de straf te klagen.

Je kunt straffen door iets leuks weg te nemen (zoals tv-kijken) of door iets onaangenaams toe te voegen (zoals een extra klusje of taak). Maar een straf mag nooit bestaan uit het intrekken van een eerder verdiende beloning. Ook moet de omvang van een straf zich redelijk verhouden tot de bestrafte daad.